Een oude, magere en vooral erg radicale schooldirecteur die met een systeem kwam waar orde en tucht moeten zorgen voor maatschappelijke reuzen. Vragen bestaan niet, enkel bevelen. De psychologie van de leerlingen heeft geen enkel belang. Het was dan wel 1934, maar het blijft toch tot de verbeelding spreken.
De Bree, een leerkracht Nederlands die als vervanger op de school terechtkomt en eveneens onze focalisator is, is dan ook meteen positief geïntimideerd door de speciale gewoontes van Bint. Des te verder het verhaal vordert, des te meer merk je hoe De Bree zijn tuchtmaatregelen bijna slaafs toepast. Het is verwonderlijk hoe je ook zelf wordt meegesleept in zijn ideeën.
Het verhaal draait zesenzeventig pagina’s lang vooral rond de klas die steeds de hel wordt genoemd. 4C zijn de uitverkorenen van Bint, die de klas persoonlijk samenstelde. Het is wonderbaarlijk hoe goed zijn speciale methodes hier ook effectief werken. Ze zijn hiervan zelfs grote fan, aangezien ze een opstand ,naar aanleiding van een zelfmoord, de kop indrukken. Deze leerlingen zijn tegelijkertijd het prototype van een klas die je niet zou willen in het middelbaar. Het leek me dan ook niet meer dan logisch dat De Bree meteen aan hen de oorlog verklaart. De rest van de klassen worden bestempelt als de bruinen, de bloemen en de grauwen. Hiermee worden over het algemeen geen problemen ervaren.
De taal die gebruikt wordt, is voor ons uiteraard ouderwets. Het is echter belangrijk om dit verhaal in zijn tijdsperiode te schetsen. Dit taalgebruik was in die periode naar mijn idee normaal en niet ingewikkeld. Moeilijke verwoordingen worden niet onnodig gebruikt, hoewel de roman vol zit van symbolische zinnen die zorgen voor sfeer. een schepsel was daar, zwart, doodsbleek, dat toefde, keek’. De stijl die gehanteerd wordt, is erg sec. Er worden veel korte, directe en strakke zinnen gebruikt. Deze stijl, ook wel de gewapend betonstijl genoemd, is typisch voor Bordewijk. Het is natuurlijk onmogelijk om deze stijl los te zien van de strakke methodes die op de school van Bint worden gehanteerd.
Emotioneel gezien is het erg moeilijk je in te leven in de personages. De personages die je (min of meer) goed leert kennen, Bint en De Bree, zijn beiden niet de meest sympathieke personen. Ze zijn onverdraagzaam, nors en onredelijk. Het gebrek aan inleving kan uiteraard ook te maken hebben met de droge stijl van schrijven.
Het thema van het boek lijkt me duidelijk. De ondertitel van de roman verraadt dit ook al in zekere zin. Roman van een zender staat voor de methodes van Bint, die steunen op koude orde en tucht. Zijn doel is om reuzen in de maatschappij te kweken. De wil om mensen tot goede maatschappelijke burgers op te voeden is dus een belangrijk thema. Dit gebeurt hier uiteraard op een compleet verkeerde manier. Zelfs de stap naar Hitler en zijn idealen is hierbij niet erg groot. Verschillende experimenten zoals the wave hebben al voldoende bewezen wat voor impact zo’n methodes kunnen hebben op een samenleving. Het is dus niet slecht dat Bint op het einde beslist de school te verlaten.
Hoewel het boek voor een newbie in de stijl van Bordewijk in het begin makkelijker is weg te leggen dan verder te lezen, kon dit boek mij wel bekoren. De stijl wordt minder belangrijk, het idee achter het verhaal blijft je nog lange tijd bij.
LynnLardot 